ÇEŞİTLİLİK VE KAPSAYICILIKTA KARNE NOTU KAÇ?

Moda dünyası yarattığı düş dizaynlar, her dönem imza attığı trendler, gerçekleştirdiği görkemli gösteriler dışında son yıllarda en çok sürdürülebilirlik, kapsayıcılık ve çeşitlilik konusunda attığı adımlarla konuşuluyor. Markaların çeşitlilikte karne notu topladıkları defileler, podyumda yürüyen modellerin yaş, cinsiyet, ırk ve vücut kategorilerine nazaran yürütülen çeşitli araştırma ve anketlere bahis olarak, modanın kapsayıcılık sonlarını ölçüyor.

Pekala bu dönem defileler sınıfı hangi karne notlarıyla geçecekler?

Moda mecmualarından toplumsal medyaya, her türlü görsel ve yazılı mecrada karşımıza çıkan İlkbahar/Yaz 2022 döneminin çok seksi dizaynlarla sahne aldığının, dekoltelerin tüm vücuda yayıldığının, defilelerin görkemli bir renk cümbüşü sunduğunun farkına varmışsınızdır.

Kendimizi uygun hissetmeyi, keyifli olup hayaller kurmayı, estetik olarak şımartılmayı bilhassa pandemi sonrası hak etmedik mi? Moda bu dönem bu kıstaslar konusunda mutlaka hayal kırıklığına uğratmıyor.

Pekala gökkuşağı renklerinin, seksi kesimlerin, optimist fuşyaların ve sonsuz püsküllerin ortasında gezinirken bu büyülü dünyayı ayağınıza getiren modellere dikkat ettiniz mi?

2022 yaz dönemi defilelerini sergileyen Paris, Milano, New York ve Londra moda haftalarını titizlikle inceleyerek bu dönemin çeşitlilik konusundaki istatistiklerini yayınlayan thefashionspot.com’un haberine nazaran 2022 yaz defileleri bilhassa ırk çeşitliliği konusunda tarih yazmayı başardı.

Vücut, yaş ve cinsiyet konusunda çok düzgün olmasa da kazanımlar konuşulmaya bedel.

Sizler defilelere göz gezdirirken çeşitliliğe dikkat etmemiş, Valentino’daki gri saçlı Kristen McMenamy’ye değil de giydiği çarpıcı siyah küçük elbiseye takılmış olabilirsiniz. Ya da yüzde yüz kapsayıcı bir defileyle öne çıkan Ester Manas’ın farklı vücutlardaki modellerinden öte dekupeli ve asimetrik elbiselerini hatırlamış bulunabilirsiniz. Aslında bu düzgün bir şey…

COLLINA STRADA

Bu sorunların artık konuşulmayacağı, farklılıkları içselleştirmiş ve normalleştirmiş bir dünya hayali ütopik görülse de hepimizin dileği. Ancak çeşitliliğin ve kapsayıcılığın problem olmaktan çıkıp sıradanlaşacağı güne kadar dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak için moda dünyasında bunları konuşmak, kesimin bu hususta gerçekleştirdiği ödevlere not vermek ve ona sorumluluklarını hatırlatmak çok kıymetli. Thefashionspot.com’un geniş araştırması eşliğinde defilelerin çeşitlilikte attığı adımları tartışıyoruz.

REKOR: 100 MODELİN 48’İ BEYAZ DEĞİL

Kelam konusu araştırma, 198 gösteride 4471 modele mesken sahipliği yapan yaz döneminin yüzde 48’i beyaz olmayan modellerle ırk çeşitliliği konusunda evvelki dönemlere nazaran rekor kırdığını, bu oranın evvelki dönemde yüzde 43 iken, İlkbahar/Yaz 2022 döneminde yüzde beş artış gösterdiğini vurgulayarak başlıyor. Amerika’da çoğulculuğun her daim daha fazla tartışıldığı, özgürlük ve ayrımcılıklar konusunda ülkenin daha hassas olduğu gerçeğinden yola çıkarsak, New York Moda Haftası’nın ırk çeşitliliğinde yüzde 55,5 ile en ön sırayı işgal ettiğine şaşırmamak gerek. Bu sayıyı yüzde 52,4 ile Londra, yüzde 43,9 ile Paris ve en son yüzde 43,3 ile Milano moda haftaları takip ediyor.

50 yaş üzeri modeller ortasında podyumda en çok yürüyen isim olan Naomi Campbell, ihtişamlı bir file elbiseyle g��z kamaştırdı. Ester Manas’ın epeyce seksi ve feminen defilesi çeşitlilikten tam puan aldı.

2020 yılında siyahi George Floyd’un beyaz bir polis memuru tarafından öldürülmesi ve ardından siyahilere karşı devam eden nefret telaffuzları; polis şiddeti ve ırkçı muamelenin ülke genelinde protesto edilmesini ve Black Lives Matter hareketini doğururken moda dünyası ve profesyonelleri azınlık haklarını daha uygun korumak, kesimde ırksal çeşitliliği gözetmek için neler yapılabileceği üzerinde düşünmeye başladı.

New York Moda Haftası’nın ırksal çeşitlilik konusunda sayısal olarak başı çekmesini; üstte bahsettiğimiz sosyolojik çerçeve dahilinde okumak gerekir.

PODYUMLARDA İKİ ÖNCÜ MARKA

Vücut çeşitliliği ve bilhassa büyük vücut de çoğulculuğun kriterlerinden biri. Thefashionspot.com’un raporu, büyük vücut konusunda İlkbahar/Yaz 2020 döneminin 86 model ile birinci sırada yer aldığını, 2022 döneminin ise 81 büyük vücut modelle geçtiğimiz dönemlerin gerisinde kaldığını vurguluyor. Kısaca vücut çeşitliliği konusunda yaz defilelerinin çok düzgün performans gösteremediği açık.

New York Moda Haftası, yaz dönemi için 48 büyük vücut ölçülerine sahip modele mesken sahipliği yaparken onu 18 model ile Paris, dokuz ile Milano ve altı model ile Londra izliyor.

Amerikalı dizayncı Christian Siriano yıllardır farklı kültürleri ve morfolojileri defilelerine entegre ederek hoşluk tarifinin ne kadar geniş ve sınırsız olduğunu gösterdi. 2022 yaz döneminde da yeniden yine çeşitliliğe vurgu yapan bir defileyle sahnedeydi.

Gördüğünüz üzere tıpkı ırk kriterinde olduğu üzere vücut çeşitliliğinde de Amerika öbür ülkelerden çok daha ilerici. New York Moda Haftası’nda defile yapan Christian Siriano ve Laquan Smith vücut çeşitliliği konusunda epeyce argümanlı. Yıllardır büyük vücut modellerle defile yapan mayo markası Chromat da tekrar bu kurala uydu ve bu dönem da epeyce kapsayıcı bir gösteriye imza attı.

New York Moda Haftası’nın akabinde gelen Paris Moda Haftası’na baktığımızda yüzde yüz kapsayıcı bir defile yaptığını söyleyebileceğimiz Ester Manas’dan kelam etmemek olmaz.

Ester Manas ve Balthazar Delepierre isimli iki tasarımcının kurduğu Ester Manas markası neredeyse tamamı büyük vücut modellerden oluşan defilesiyle modada kapsayıcılık ve çeşitlilik konusunda tarih yazdı.

“Dress Different” (Farklı Giyin) sloganıyla modada çoğulculuğu alkışlayan, her türlü farklılığın tasarım dünyasının geniş pastasında yer edindiğinin altını çizen marka, büsbütün dekorsuz ve sade bir podyumda yürüttüğü büyük vücut modellerle, defilenin gösteri kısmını göz arkası edip yalnızca bu farklılığın altını çiziyor, büyük vücutların olağanlaştırılması hakkında farkındalık yaratıyordu.

Seksi, transparan, volanlı ve pencereli dizaynların büyük vücutlarla yakaladıkları ahenk ise, birçoğumuzun bilinçaltına kazınmış olan, yalnızca ince vücutların estetik görüneceği önyargısını da kıracak güçteydi.

Farklı vücut ölçülerine sahip 18 modelle dikkat çeken Paris Moda Haftası’nın çeşitlilik alanındaki şampiyonunun, her çeşit vücuda ve her yaşa alkış tutan Valentino olduğunu söylemek yanlış olmaz.

Farklılıkların daha çok görülmeye başlandığı hazır giysi defilelerinin bilakis hem vücudun, hem de dizaynın en “mükemmel” ve “kusursuz” halinin yansıtıldığı haute couture defileleri çeşitliliklere aşina değildir.

İşte Valentino 2022 haute couture yaz defilesiyle bir birincisi başarıyor, Anatomy of Couture ismini verdiği koleksiyonuna farklı vücut ve yaşlardaki bayanlar üzerinden hayat vererek hoşluk kavramına çok daha geniş ve demokratik bir perspektifle yaklaşıyordu.

40 vücut model Jill Kortleve, 50’lerini geçen direktör ve prodüktör Marie-Sophie Wilson, top model Kristen McMenamy, Sudanlı model Akon Changkou haute couture defilelerindeki tabuları yıkarak modanın çeşitlilik karnesi not ortalamasını hayli yükseltiyorlardı.

Farklı etnik kökenlere sahip modelleriyle çok renkli bir defile sahneye koyan, Jamaika kültürüne övgü niteliğindeki Theophilio markası dışında Valentino da bu dönem çeşitlilik konusunda moda tarihine ismini altın harflerle yazdırdı. Alışılmış hoşluk standartlarının dışına çıkan haute couture defilesinde, her yaş ve her vücuttan modeller başroldeydi.

ADİL BİR YAKLAŞIM İÇİN NE GEREKLİ?

Vücut kriterinden sonra yaş ve cinsiyet kriterleri incelendiğinde geçen dönemlere kıyasla ne yazık ki daha kapsayıcı bir görüntüyle karşılaşmıyoruz. Her ne kadar 2022 yaz dönemi, defilelerde 50 yaş üstü 35 modeli podyuma çıkarsa ve bu sayı 16 olan bir evvelki dönemden fazlaysa da Sonbahar/Kış 2020-21 döneminde 44 olan sayıdan çok daha düşük ve bu da, genel olarak iki adım ileri gidilirken yine bir adım geri dönüldüğünü açığa çıkarıyor.

Cinsiyet çeşitliliğine baktığımızda 2022 döneminin İlkbahar/Yaz 2019 dönemindeki kapsayıcılığa ulaşmadığını fark ediyoruz.

Kısaca özetlersek; 2022 yaz dönemi ırk çeşitliliğinde gösterdiği gelişmeyi yaş, cinsiyet ve vücut kriterlerinde gösteremedi. Bir dönem öncesine nazaran yakalanan artışlar birçok vakit daha evvelki dönemlerdeki sayılardan geri olduğundan, genel görünümde çok da mana tabir etmedi.

New York Moda Haftası’nın İlkbahar/Yaz 2022 döneminde podyumda 48 büyük vücut modeli yürütmesine, bu sayının tam iki dönem evvel İlkbahar/Yaz 2020’de 68 olduğunu bilerek nasıl sevinebiliriz?

Moda analistleri kesimin çeşitlilik konusunda inandırıcılığını göstermesi için podyumdaki büyük vücutları, koleksiyon olarak mağazaların raflarına ve online satış sitelerine de dahil etmesi gerektiğine, büyük vücut modellerin defilelerde göstermelik bir kapsayıcılığın aracıları olarak kalmamasına vurgu yapıyor.

Polinezyalı büyük vücut model Veronica Pome’e editorialist.com’a verdiği röportajda markaların yalnızca büyük vücutlarla yetinip büyük vücut koleksiyonlar hazırlamaktan kaçındıklarını, bunun da çeşitliliği stratejik, genel geçer ve hileli bir trende dönüştürdüğünü anlatıyor.

Pome’e model ajanslarıyla toplantı yaptığında grupta beyaz olmayan ya da büyük vücut beşerler görmek istediğini, aksi takdirde önemsenmediğini, göstermelik kullanıldığını düşündüğünü söylüyor. Pome’e “Defile setlerinde beyaz olmayan modellerin makyajının ve saçlarının nasıl yapılacağını bilen profesyonellerin bulunması da çeşitliliğin ön kuralı” diye devam ediyor.

Her vücut, her yaş ve her cilt rengi için tasarım yapma ideolojisiyle kurulan mayo markası Chromat ve Laquan Smith markası, cinsiyet çeşitliliği konusunda not edilmesi gereken isimler. Lakin genel olarak bu alanda atılan adımlar kâfi değil (özellikle New York dışındaki moda haftalarında).

Büyük vücut kesiminde çalışmış olan İngiliz model Bianca Mitsuko yeniden editorialist.com’da, moda dünyasının bu mevzuda dürüst olmadığını, vücut çeşitliliği kriterinde minik muhakkak ve kalçalı, bedenlerinin üst kısmı nispeten daha zayıf ve güçlü görünen, elmacık kemikleri çıkık modelleri tercih ettiğini, kısaca tekrar bir seçim yapıldığını ve bu ölçülere sahip modellerin modanın konfor alanını oluşturduğunu anlatıyor.

SON KELAM

Thefashionspot.com’un yayınladığı raporun da altını çizdiği üzere ırk çeşitliliğinde düzgün sayılar yakalayan İlkbahar/Yaz 2022 defileleri büyük vücut, cinsiyet ve yaş konusunda geçtiğimiz yıllara oranla pek de âlâ bir yol kat etmiş değil. Lakin yeniden de atılan adımlar üzerinde konuşulmaya paha.

Bu yazıda thefashionspot.com’un araştırması ışığında defileler paralelinde incelediğimiz modada çeşitlilik ve kapsayıcılık konusu elbette çok daha derin bir konu. Çeşitlilik sıkıntısı, moda bölümünün farklı alanlarında çalışan profesyonellerden işe alma süreçlerine, mecmua kapaklarından yapılan koleksiyonlara, birçok başlık altında incelenmeyi hak ediyor.

Ve en çok hak ettiği de bir gün mevzu edilmeye paha görülmeyecek kadar sıradanlaşması, olağanlaşması, moda dünyasının ulaşmasını ümit ettiğimiz her açıdan rengarenk dünyasında vazifesini ve gayesini sona erdirip üzerinde hiç kelam edilmemesi.

Yazı: Selin Miloşyan

Fotoğraflar: Imaxtree.com, Getty Images Türkiye

ELLE Türkiye Mart 2022 sayısından alınmıştır.